Ik heb er even naar moeten zoeken. Want net als iedereen schrik ik van het leed en van de beelden. Het zet mijn wijsheid onder druk. Ik voel de verleiding van het oordeel en van het willen handelen. De haast om het goed(e) te willen doen. Om aan te sluiten, hulp te geven en me uit te spreken. Ik voel ook de verleiding om me juist af te sluiten, om te negeren en me terug te trekken, mijn kinderen te beschermen en me te richten op wat hier dichtbij fijn en goed is.
Dat zijn allemaal patronen. Manieren om te overleven. Ingegeven door zowel angst als liefde. En daar is niks mis mee.
Maar diep vanbinnen weet ik dat wijsheid iets anders vertelt.
Wijsheid geeft een tweeledig antwoord op de vraag ‘hoe je te verhouden tot oorlog?’.
Voor het eerste deel citeer ik graag een (dagboek)fragment uit mijn boek:
“Het leven omvat alles, van boven tot beneden. Van de diepste vallei tot de hoogste top. Van de bodem van de oceaan tot de verste planeet. Alles wat je maar kunt vinden, hoort hier. Het is niet aan jou om te kiezen wat je wel en niet wilt zien op deze planeet. Het is niet aan jou, dus sluit niets uit.
(…)
Leer om in te sluiten. Voed dat en je zult in staat zijn om zelfs de moeilijkste dingen in te sluiten. En dan zomaar, zodra je het insluit, verliest het zijn kracht. Dan heb je een belangrijke les geleerd: alle macht die dingen (mensen, gebeurtenissen, emoties) ooit leken te hebben, heb jij ze gegeven door ertegen te vechten, door het weg te wensen, door het te willen elimineren. Jouw strijd geeft de dingen macht.”
(Uit: ‘Door jou te omarmen, omarm ik mezelf’)
Niet aansluiten, uitsluiten of je afsluiten, maar insluiten. Dat is het eerste deel van het antwoord dat wijsheid geeft. En in het geval van oorlog gaat dat volledig tegen onze natuur in. Toch is insluiten wat het leven lichter maakt. Wat maakt dat je kunt lachen én huilen, werken (verdedigen, helpen, beschermen…) én rusten.
Als je nu innerlijk steigert, dan wil ik je vragen om het nog even uit te houden en verder te lezen. Want er is nog een tweede deel.
Het tweede deel van het antwoord komt van de paarden. De paarden die ons leren wat het betekent om een kudde te zijn. De paarden die ons ‘de wij in de ik’ laten herkennen. Kijk met een wijde blik naar een kudde paarden en je gaat zien hoe ze ‘als één’ reageren op wat zich voordoet. Hoe een verstoring leidt tot beweging in de hele kudde.
Je kunt hetzelfde zien bij een zwerm vogels. En bij mensen. Een samenleving. De mensheid. De kudde is per definitie inclusief. Iedereen is deel van de kudde en de kudde is in iedereen. Elke beweging is een beweging van de kudde. Vanuit dat wijde perspectief is er geen ander om oorlog tegen te voeren. Oorlog is een beweging van de kudde. En we vechten dus tegen onszelf.
Door die twee zaken te herkennen kan ik de oorlog insluiten én ben ik ingesloten in de oorlog. Aanvaarden dat het bestaat, mijn gevecht ermee opgeven, maakt het leven lichter. Een wijd perspectief laat me zien hoe ik er een deel van ben. En jij ook.
Ik ben niet naïef. Ik snap dat in de dagelijkse gang der dingen land verdedigd moet worden, vluchtelingen opgevangen, mensen geholpen, spullen gestuurd, acties veroordeeld, wellicht ook sancties opgelegd.
En dat staat op geen enkele manier haaks op wat wijsheid ons vertelt. Want de innerlijke rust en de compassie waarmee we al die dingen kunnen doen als we eerst wijsheid laten spreken, die leidt de kudde uiteindelijk ‘terug naar grazen’.
Met respect voor de moeilijkheden die je ervaart, wens ik je (en ons allemaal) veel wijsheid.
~ Leontine Kremers, schrijver en paardencoach met een liefde voor kuddewijsheid
WijsGoed 